Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie - MORYŃ - Kościół parafialny p.w. Ducha Świętego - ambona oraz dzwon

Barokowa ambona

Historia

Ambona powstała w 1711 roku z fundacji Christiana i Barbary Elisabeth von Schönebeck – ówczesnych właścicieli miasta i patronów protestanckiej świątyni. Twórcą był działający w Moryniu rzeźbiarz i snycerz Heinrich Bernhard Hattenkerell – jeden z najwybitniejszych artystów epoki nowożytnej w Nowej Marchii. Wraz ze swoim warsztatem stworzył wiele interesujących wyposażeń wnętrz sakralnych (ołtarze ambonowe, anioły chrzcielne, ambony) w okolicznych miejscowościach (np. Stołeczna, Kurzycko, Stare Objezierze, Narost, Zatoń Dolna). 

Inwentarz zabytków z roku 1927 podaje, że koszt ambony wyniósł 200 talarów bez prac malarskich. Niestety pierwotne polichromie, jak też przedstawienia malarskie w  płycinach nie przetrwały do naszych czasów – zostały usunięte w XIX w. (oczyszczone do litego drewna). Nie zachował się też baldachim, którego brak już na zdjęciach archiwalnych z lat 20. XX w.  Współcześnie kazalnica została poddana zabiegom konserwatorskim z rekonstrukcją drobnych ubytków rzeźbiarskich i snycerskich. 

Opis

Drewniana, przyścienna kazalnica usytuowana jest przy północnym filarze łuku tęczowego. Z oryginalnej formy zachował się kompletny korpus z podporą oraz schody z parapetem (balustradą) i bramką na zamknięciu prostego biegu schodów (skierowanych w stronę prezbiterium).   

Mównica zdobiona jest wysokiej klasy rzeźbą figuralną oraz bogato ukształtowaną snycerką. Korpus, na rzucie pięcioboku, wspiera podpora w formie czterech spiętych wolut, zdobionych akantem, kampanulami i motywami główek anielskich. 

Ścianki korpusu w części centralnej zawierają arkadowe płyciny z ustawionymi na ich tle pełnoplastycznymi rzeźbami figuralnymi. Poczynając od strony lewej ku prawej, kolejno przedstawione są postaci ewangelistów z atrybutami u stóp: św. Mateusz (z aniołem), św. Marek (z lwem), w płycinie centralnej – postać Chrystusa błogosławiącego (z przedstawieniem baranka paschalnego), następnie św. Łukasz (z wołem) oraz św. Jan (z orłem).  Postaci ukazane są w kontrapoście, w dynamicznych pozach, podkreślonych układem i modelunkiem rozwiewanych szat o gęstym rytmie skośnych, drobnych fałd. Ekspresja i poruszenie widoczne są także w rysach twarzy i gestach rąk. W zespole rzeźb wyróżnia się postać Chrystusa, otwierającego szeroko ramiona, zakomponowane po linii przekątnej, przekraczającej ramy arkady. 

Uzupełnieniem treści obrazowych jest bogaty zestaw elementów i detali zdobniczych. Naroża korpusu ornamentowane są listwami z akantem, ku dołowi zwijającym się w ślimacznice, obejmujące jak klamry profil cokołowy. W strefie wieńczącej motywem dominującym są uskrzydlone główki anielskie. Starannie wyrzeźbione w reliefie wypukłym akcentują osie narożne, a ich symetrycznie rozłożone skrzydła, o drobiazgowo opracowanym upierzeniu,  tworzą dodatkowe ramy dla arkad z rzeźbami figuralnymi. Dopełnieniem zdobień są liście akantu wywinięte w pukle, palmety muszlowe, podwieszone festony i kwiatowo-owocowe girlandy. 

Parapet schodów cechuje skromniejsze od korpusu rozwiązanie kompozycyjne z czytelnym podziałem na część cokołową, środkową i gzyms. W części centralnej umieszczone są dwie równoległoboczne, gładkie płyciny z uszakowo wyłamanymi narożami. Elementy wystroju ograniczone są tu do fryzów akantu na dolnej i górnej ramie oraz dwóch, bardziej plastycznych, dekoracji akantowych z pąkami róż i winnymi gronami na ramiakach pionowych. Styk poręczy z bramką akcentuje ażurowa wić bujnego akantu.

Bramka otrzymała architektoniczną oprawę w formie portalu, zamkniętego naczółkiem o wklęsło-wypukłej linii, przerwanego w osiach bocznych dla lepszej ekspozycji  umieszczonego w polu głównym herbu rodu von Schönebeck – fundatorów ambony. Drzwiczki z dwiema uszakowymi płycinami flankują pilastry, których trzony zdobią liście akantu przeplecione wstęgą z wpisanymi motywami pąków róż, owoców granatu, winnych gron i kampanuli. Ambona moryńska, prezentująca pełnię barokowej rzeźby i zdobnictwa snycerskiego, uważana jest za jedno z najlepszych dzieł H. B. Hattenkerella.

Konstrukcja z dzwonami 

Historia

Zachowane do dziś historyczne dzwony kościelne zostały odlane w 1928 roku. Informacje źródłowe o dzwonach dawniejszych pochodzą dopiero z początku wieku XVIII, z zapisów kronikarskich pastora Johanna Fischera (urzędującego w latach 1698–1757). Wymienia on dzwony zawieszone na wieży w latach 1642, 1644, 1650. Wcześniejsze cztery dzwony gotyckie, stopiły się w czasie wielkiego pożaru wieży 19 kwietnia 1637 roku, wznieconego przez żołnierzy szwedzkich kwaterujących w mieście.  Kolejny dzwon został ufundowany przez kowala moryńskiego w 1728 roku, a odlany przez szczecińskiego ludwisarza J. F. Schmidta. Niezachowane dzieła nowożytnych ludwisarzy zapewne zostały zarekwirowane podczas I wojny światowej i przetopione na cele wojenne. W 1928 roku wykonano obecnie działające instrumenty.

Opis

Trzy zabytkowe dzwony, odlane ze stopu metali, mają jednorodny kształt kielichowy, jednakże różnią się między sobą rozmiarami (wys. x szer.: 70x90; 110x140 i 90x115). Forma każdego z nich złożona jest z czapy, płaszcza, wieńca i serca (brak korony). Zawieszone są na specjalnej konstrukcji wsporczej z masywnych drewnianych belek, stabilizowanych zastrzałami. Dzwony pozbawione korony z kabłąkami, zostały spięte śrubami do stalowego zawiesia. 

Wszystkie trzy dzwony mają podobne opracowanie. Krótka szyja płaszcza dekorowana jest półwałkami i wąskim fryzem z przeplecionych arkadek wzbogaconych motywem akantu. Poniżej gładki płaszcz, rozszerzając się ku dołowi, przechodzi w wypukły wieniec bez profilowań.  W górnej partii płaszcza znajduje się jednowersowa inskrypcja oraz data 1928. 

Opis dzwonu środkowego

Dzwon odlany jest ze stopu metali w kształcie kielichowym o rozmiarach 90 x115 cm (wys. x szer.). Forma złożona jest z czapy, płaszcza, wieńca i serca (brak korony). 

Zawieszony jest na specjalnej konstrukcji wsporczej z masywnych drewnianych belek stabilizowanych zastrzałami. Dzwon pozbawiony korony z kabłąkami został spięty śrubami do stalowego zawiesia. 

Opracowanie plastyczne ograniczono do minimum. Krótka szyja płaszcza dekorowana jest półwałkami i wąskim fryzem z przeplecionych arkadek wzbogaconych motywem akantu. Poniżej gładki płaszcz, rozszerzając się ku dołowi, przechodzi w wypukły wieniec bez profilowań.  W górnej partii płaszcza znajduje się jednowersowa inskrypcja /„FRIEDE  AUF  ERDEN”/oraz data 1928. Poszczególne wyrazy oddzielone są motywem krzyżyka.