TRZCIŃSKO-ZDRÓJ - Kościół parafialny p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy

10 października 2025

Kościół farny w Trzcińsko-Zdroju powstał w 2 poł. XIII w. W późniejszym okresie został rozbudowany, a etapy jego przekształceń – wczesnogotycki, późnogotycki i XIX-wieczny neogotycki – do dziś czytelne są w granitowo-ceglanych murach świątyni.

Historia

Kościół wzniesiono w latach 1260–1280 z fundacji margrabiów brandenburskich Jana II i Ottona IV – właścicieli miasta i okolicznych ziem pogranicza pomorsko-wielkopolskiego, wcielonych do Nowej Marchii ok. poł. XIII w. Został wymurowany z granitu jako budowla salowa, bez wyodrębnionego chóru, z wieżą zachodnią tej samej szerokości co korpus. Badacze doszukują się źródeł formalnych świątyni trzcińskiej w kręgu architektury brandenburskiej 1 poł. XIII w.

Świątynia przeznaczona dla gminy miejskiej wyróżniała się dużymi rozmiarami (38,30 x 15,80 m). W 1 poł. XIV w. przebudowano jej wnętrze na trójnawową halę. Do tego wydarzenia odnosi się dokument z 1332 roku, w którym biskup kamieński ustanawia odpust dla wszystkich mieszczan pomagających w budowie kościoła i jego wyposażeniu. Kolejna wzmianka źródłowa z roku 1350 informuje o przekazaniu przez margrabiego Ludwika prawa patronatu nad kościołem kolegiacie myśliborskiej. Na wiek XV datowana jest ceglana nadbudowa wieży.

Od lat trzydziestych XVI w. świątynia stanowiła parafię gminy ewangelickiej. Pierwszymi pastorami byli Johann Kentzow (do 1547 r.) i Martin Otto (w l. 1547–1577). W latach 1883–1894 przeprowadzono restaurację kościoła w duchu neogotyku. Powstała wówczas apsyda prezbiterium, zmieniono też kapitele filarów, przemurowano okna i detale wieży. Odnowione wnętrze otrzymało nowe organy i wyposażenie.

W czasie II wojny światowej kościół nie został zniszczony. Po jej zakończeniu, przejęty przez katolików polskich, został poświęcony 17 kwietnia 1946 r. jako rzymsko-katolicki p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Opis

Kościół, pierwotnie salowy, obecnie jest budowlą halową, trójnawową, pięcioprzęsłową, od wschodu z trójbocznym zamknięciem nawy głównej i wieżą od strony zachodniej. Przy ścianie północnej dostawiona jest zakrystia, a przy południowej kruchta (dawna kaplica). Obie dobudówki założone są na kwadratowych rzutach.

Korpus przekryty jest dachem dwuspadowym, a niższa apsyda chóru otrzymała trójspadowe zadaszenie. Dolna kamienna część wieży zachodniej równa jest szerokości korpusu, a jej górna część – węższa i czworoboczna – została nadbudowana cegłą oraz zwieńczona tarasem z krenelażem i wysmukłym stożkowym hełmem ceramicznym.

Mury obwodowe oraz szczyt wschodni kościoła wymurowane są z kwadr granitowych, układanych w regularne warstwy spojone zaprawą wapienną. Naroża ścian wykonano z większych i starannie wygładzonych kwadr granitu. Podobnie opracowano ostrołukowe ościeża okien i portali wczesnogotyckich. Obecnie są one zamurowane, ale reliktowo czytelne w licu murów – dokumentują podziały pierwotnej salowej świątyni.

Ścianę wschodnią akcentuje trójboczna apsyda prezbiterium z czerwonej cegły maszynowej, kontrastującej z granitowym licem jej części bocznych. Dekoracja szczytu wieńczącego pochodzi z pierwszego, XIII-wiecznego etapu budowy świątyni. Jest on rozczłonkowany blendami w układzie piramidalnym, a wierzchołek zdobi wnęka w kształcie krzyża.

Elewacje kościoła (boczne 5-osiowe, niesymetryczne) dzielone są wysokimi ostrołukowymi oknami o uskokowych obramieniach z ceramicznej kształtki. Zostały one przebite w XIV w., podczas przebudowy wnętrza na nawy, tak aby prześwity były dopasowane do układu przęseł. Jednoosiowa elewacja zachodnia (wieżowa) mieści główne wejście, ujęte skromnym neogotyckim portalem.

Wnętrze podzielone jest na trzy nawy ośmiobocznymi filarami, wspierającymi zróżnicowane w formie sklepienia krzyżowo-żebrowe. Przęsła nawy głównej przekrywają sklepienia ośmiodzielne, z wyjątkiem przęsła wschodniego wyróżnionego gwiaździstym układem żeber. Prostokątne przęsła naw bocznych mają czterodzielne sklepienia krzyżowo-żebrowe. Wyposażenie pochodzi głównie z okresu neogotyckiej restauracji świątyni.

Dzwon kościoła parafialnego p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy – opis do modelu 3D

Dzwon kościoła z Trzcińska-Zdroju jest przykładem obiektu zabytkowego wykonanego tradycyjną techniką ludwisarską. Dzwon wieżowy dla kościoła farnego w Trzcińsku - Zdroju został odlany w 1900 roku przez ludwisarza Gustava Collier w wytwórni berlińskiej. Fundatorami byli mieszkańcy miasta, których nazwiska uwieczniono w inskrypcji.

Opis

Dzwon odlany z brązu ma kształt kielichowy o proporcjach i kształcie zbliżonym do dzwonów gotyckich. Forma złożona jest z korony, czapy, płaszcza, wieńca i serca. Wysokość dzwonu wynosi 70 cm, a szerokość 97 cm.

Korona dzwonu z czterema kabłąkami została przymocowana metalowymi obejmami do stalowego zawiesia. Wewnątrz czapy umocowane jest serce. Szyję płaszcza dekoruje fryz z wici akantu, wydzielony półwałkami. Poniżej, pomiędzy dwoma wąskimi półwałkami, umieszczono inskrypcję: /Gegossen von Gustav Collier in Zehlendorf, Berlin/. Napis u dołu dodatkowo podkreśla fryz z przeplecionych arkadek i motywów roślinnych.

Gładki płaszcz, rozszerzający się ku dołowi, oddzielony jest od wieńca profilowaniem. W jego centralnej partii zakomponowana jest czterowersowa inskrypcja główna: /A.D. 1900 waren Kirchenälteste der St. Marien-Kirche in Schönfliess/ August Handke, Albert Kahlow, Wilhelm Zagelow/ Anton Müller, Julius Bernhardt, Wilhelm Splettstösser/ Friedrich Melz, Wilhelm Dehms/.

Wypukły wieniec ozdobiony jest rzędem wytłaczanych palmetek. Na jego krawędzi widoczne są drobne ukruszenia.

Cyfryzacja

Prace wykonywane podczas cyfryzacji kościoła: skaning laserowy, fotogrametria, spacer wirtualny.